Kiedy emeryt i rencista ma obowiązek samodzielnego rozliczenia PIT?
Wielu seniorów żyje w przekonaniu, że pobieranie świadczenia z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych automatycznie zwalnia ich z wszelkich formalności wobec fiskusa. Choć w wielu standardowych przypadkach jest to prawda, istnieje szeroki katalog sytuacji, w których samodzielne złożenie zeznania podatkowego staje się bezwzględnym obowiązkiem. Kluczowym czynnikiem jest tutaj aktywność ekonomiczna podatnika wykraczająca poza samo otrzymywanie emerytury lub renty.
Przede wszystkim, obowiązek ten powstaje w momencie, gdy emeryt uzyskuje przychody z innych źródeł niż tylko świadczenie emerytalne czy rentowe. Jeśli senior dorabia do emerytury na podstawie umowy o pracę, umowy zlecenia lub umowy o dzieło, ZUS nie posiada wiedzy na temat tych dodatkowych zarobków i nie może ich uwzględnić w swoim rozliczeniu rocznym. W takiej sytuacji podatnik musi samodzielnie zsumować dochody w deklaracji PIT-37, aby urząd skarbowy mógł prawidłowo obliczyć należny podatek dochodowy od łącznej kwoty przychodów.
Dochody z najmu i zbycie majątku
Inną, często pomijaną sytuacją, jest uzyskiwanie dochodów z najmu prywatnego lub sprzedaży nieruchomości przed upływem 5 lat od jej nabycia. W przypadku najmu opodatkowanego ryczałtem ewidencjonowanym składa się co prawda PIT-28, ale wpływa to na całościowy obraz zobowiązań podatkowych. Z kolei sprzedaż papierów wartościowych czy udziałów w spółkach wymaga złożenia odrębnego formularza PIT-38. Każda z tych sytuacji wyklucza możliwość poprzestania na automatycznym rozliczeniu przygotowanym przez organ rentowy.
Warto również pamiętać o sytuacji, w której emeryt chce skorzystać z możliwości wspólnego rozliczenia z małżonkiem. Jest to często bardzo korzystne rozwiązanie, zwłaszcza gdy jeden z małżonków ma niskie dochody, a drugi wpada w wyższy próg podatkowy. ZUS nigdy nie rozliczy seniora wspólnie z małżonkiem z urzędu – taką wolę trzeba wyrazić aktywnie, składając samodzielnie wspólne zeznanie roczne.
PIT-40A z ZUS – czy zwalnia z obowiązku składania zeznania rocznego?
Formularz PIT-40A to dokument, który większość emerytów i rencistów otrzymuje od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych po zakończeniu roku podatkowego. W założeniu jest to roczne obliczenie podatku, które zamyka kwestię rozliczeń z fiskusem. Jeśli senior nie osiągał żadnych innych dochodów i nie zamierza korzystać z żadnych ulg podatkowych (poza tymi uwzględnianymi z urzędu), PIT-40A traktowany jest na równi ze złożonym zeznaniem podatkowym. W takim scenariuszu nie trzeba podejmować żadnych dodatkowych działań – sprawa jest uznana za zakończoną.
Należy jednak zachować czujność, ponieważ PIT-40A nie zawsze jest ostatecznym rozliczeniem. Staje się on jedynie informacją o dochodach (działającą analogicznie jak PIT-11), jeśli emeryt postanowi rozliczyć się samodzielnie, na przykład w celu skorzystania z odliczeń. Wówczas kwoty wykazane w PIT-40A należy przenieść do odpowiednich rubryk w formularzu PIT-37 lub PIT-36. Co więcej, jeśli organ rentowy nie mógł pobrać zaliczek na podatek w pełnej wysokości, zamiast PIT-40A wystawi PIT-11A, co automatycznie nakłada na podatnika obowiązek samodzielnego złożenia zeznania.
Warto podkreślić, że otrzymanie PIT-40A nie zamyka drogi do przekazania 1,5% podatku na rzecz Organizacji Pożytku Publicznego. Jeśli emeryt nie składa własnego zeznania, urząd skarbowy przekaże kwotę tej samej organizacji, którą senior wskazał w roku poprzednim. Jeśli jednak chce on zmienić beneficjenta lub przekazuje 1,5% po raz pierwszy, musi złożyć zeznanie PIT-OP lub pełną deklarację PIT-37, nawet jeśli otrzymał od ZUS roczne obliczenie podatku.
Ulgi podatkowe dla seniorów – dlaczego warto rozliczyć się samemu?
Nawet jeśli emeryt nie ma obowiązku składania zeznania podatkowego, bardzo często jest to dla niego opłacalne finansowo. System podatkowy w Polsce przewiduje szereg preferencji, z których ZUS nie może skorzystać w imieniu podatnika. Samodzielne złożenie PIT-37 pozwala na wykazanie wydatków, które pomniejszają dochód lub bezpośrednio podatek, co w rezultacie często prowadzi do zwrotu nadpłaconego podatku. Dla wielu seniorów kwoty te mogą stanowić istotny zastrzyk gotówki w domowym budżecie.
Najpopularniejszą preferencją wśród osób starszych jest ulga rehabilitacyjna. Pozwala ona na odliczenie wydatków poniesionych na leki (powyżej 100 zł miesięcznie), sprzęt rehabilitacyjny, czy też używanie samochodu osobowego dla potrzeb niepełnosprawności. Aby jednak skorzystać z tych odliczeń, konieczne jest posiadanie statusu osoby niepełnosprawnej (orzeczenie) oraz odpowiednie udokumentowanie poniesionych kosztów.
Poniższa tabela przedstawia zestawienie najczęściej wykorzystywanych przez seniorów ulg podatkowych, które wymagają samodzielnego złożenia deklaracji:
| Rodzaj ulgi | Czego dotyczy (przykłady) | Szacunkowa korzyść / Limity |
|---|---|---|
| Ulga rehabilitacyjna | Zakup leków, opłacenie turnusu rehabilitacyjnego, adaptacja mieszkania, utrzymanie psa asystującego. | Leki: nadwyżka ponad 100 zł/m-c. Samochód: limit 2280 zł. Sprzęt: bez limitu (wg faktur). |
| Ulga na Internet | Wydatki na użytkowanie sieci Internet (domowy lub mobilny). | Do 760 zł rocznie (możliwość odliczenia tylko w dwóch kolejno następujących po sobie latach). |
| Ulga termomodernizacyjna | Wymiana pieca, ocieplenie domu jednorodzinnego, montaż fotowoltaiki. | Do 53 000 zł odliczenia od dochodu (dotyczy właścicieli domów jednorodzinnych). |
| Ulga na dzieci (prorodzinna) | Sprawowanie władzy rodzicielskiej nad uczącym się dzieckiem (np. późne rodzicielstwo lub opieka prawna). | Od 1112,04 zł rocznie na pierwsze i drugie dziecko (odliczenie od podatku). |
PIT-0 dla seniora – zasady korzystania z ulgi dla pracujących emerytów
Wprowadzona w ramach reform podatkowych tak zwana „ulga dla pracujących seniorów” (często określana jako PIT-0 dla seniora) to mechanizm, który ma zachęcać osoby w wieku emerytalnym do pozostania na rynku pracy. Jest to zwolnienie z podatku dochodowego (do kwoty przychodów wynoszącej 85 528 zł rocznie), które przysługuje osobom, które pomimo nabycia uprawnień do emerytury, czasowo zrezygnują z jej pobierania i będą nadal aktywne zawodowo.
Kluczowym warunkiem skorzystania z tej preferencji jest niepobieranie świadczenia emerytalnego. Oznacza to, że senior, który łączy pracę z pobieraniem emerytury, nie może skorzystać z PIT-0. Ulga ta jest dedykowana wyłącznie tym, którzy zawieszają swoje prawo do emerytury, aby dalej pracować, powiększając tym samym swój kapitał w ZUS na przyszłość. Zwolnienie dotyczy przychodów z pracy na etacie, umów zlecenia oraz działalności gospodarczej.
Jak skorzystać z ulgi w praktyce?
Senior spełniający warunki może korzystać z ulgi już w trakcie roku podatkowego, składając odpowiednie oświadczenie swojemu pracodawcy. Wówczas zaliczki na podatek nie będą pobierane z pensji, co skutkuje wyższym wynagrodzeniem „na rękę” każdego miesiąca. Jeśli jednak senior nie złożył oświadczenia w trakcie roku, nic straconego – ulgę można rozliczyć w zeznaniu rocznym, co zazwyczaj skutkuje znacznym zwrotem podatku. Należy pamiętać, że do limitu 85 528 zł dochodzi jeszcze kwota wolna od podatku w wysokości 30 000 zł, co sprawia, że pracujący seniorzy niepobierający emerytury mogą zarobić ponad 115 tys. zł rocznie bez płacenia podatku dochodowego.
Do kiedy i w jaki sposób emeryt musi rozliczyć się z Urzędem Skarbowym?
Terminy rozliczeń podatkowych dla emerytów są tożsame z terminami obowiązującymi ogół podatników. Standardowo czas na złożenie rocznego zeznania PIT (najczęściej PIT-37 lub PIT-36) upływa 30 kwietnia roku następującego po roku podatkowym. Jeśli ten dzień przypada w dzień wolny od pracy, termin przesuwa się na najbliższy dzień roboczy. Niedotrzymanie tego terminu w przypadku, gdy istnieje obowiązek dopłaty podatku, może wiązać się z naliczeniem odsetek za zwłokę oraz odpowiedzialnością karno-skarbową, dlatego warto pilnować kalendarza.
Obecnie najprostszą i najbardziej rekomendowaną formą rozliczenia jest skorzystanie z usługi Twój e-PIT, dostępnej na portalu podatkowym Ministerstwa Finansów. System ten automatycznie przygotowuje zeznanie na podstawie danych otrzymanych od płatników (w tym z ZUS). Emeryt może zalogować się do systemu (np. przez Profil Zaufany lub bankowość elektroniczną), sprawdzić przygotowane zeznanie, dodać przysługujące ulgi i zaakceptować dokument. Jeśli podatnik nie zrobi nic, a system przygotował dla niego PIT-37, po 30 kwietnia zostanie on automatycznie zaakceptowany, co jest dużym ułatwieniem chroniącym przed konsekwencjami niezłożenia deklaracji w terminie.
Dla seniorów preferujących tradycyjne metody, nadal dostępna jest droga papierowa. Formularz można wypełnić ręcznie i zanieść osobiście do urzędu skarbowego lub wysłać listem poleconym za pośrednictwem Poczty Polskiej (decyduje data stempla pocztowego). Należy jednak pamiętać, że przy rozliczeniu papierowym czas oczekiwania na ewentualny zwrot podatku jest dłuższy i wynosi do 3 miesięcy, podczas gdy przy rozliczeniu elektronicznym urząd ma na to maksymalnie 45 dni.
