Amortyzacja jest nieodłącznym elementem rachunkowości każdej firmy posiadającej środki trwałe. Proces ten polega na systematycznym rozłożeniu w czasie kosztu nabycia lub wytworzenia składnika majątku, odzwierciedlając jego stopniowe zużycie lub utratę wartości w miarę użytkowania. Jedną z dostępnych metod rozliczania tego zużycia jest amortyzacja degresywna, często określana jako metoda przyspieszona lub malejąca. W przeciwieństwie do popularnej metody liniowej, zakłada ona nierównomierne rozłożenie kosztów w czasie.
Czym jest amortyzacja degresywna?
Podstawowym założeniem metody degresywnej jest fakt, że środek trwały traci na wartości najszybciej w początkowych okresach jego eksploatacji. W związku z tym, odpisy amortyzacyjne są najwyższe w pierwszych latach użytkowania i stopniowo maleją w kolejnych okresach. Takie podejście często lepiej odzwierciedla rzeczywiste zużycie niektórych aktywów, które są najbardziej wydajne i intensywnie eksploatowane na początku, a z czasem wymagają coraz większych nakładów na utrzymanie i remonty.
Różni się to zasadniczo od metody liniowej, gdzie roczny odpis amortyzacyjny jest stały przez cały okres użytkowania środka trwałego. Metoda degresywna prowadzi więc do szybszego zamortyzowania składnika majątku w porównaniu do metody liniowej, szczególnie w początkowej fazie.
Które środki trwałe kwalifikują się do metody degresywnej?
Nie wszystkie środki trwałe mogą być amortyzowane metodą degresywną. Możliwość jej zastosowania dla celów podatkowych jest ograniczona przepisami prawa. Zgodnie z ustawą o podatku dochodowym (PIT i CIT), metoda ta może być stosowana głównie w odniesieniu do:
- Maszyn i urządzeń zaliczanych do grup 3-6 oraz 8 Klasyfikacji Środków Trwałych (KŚT), co obejmuje m.in. kotły i maszyny energetyczne, maszyny ogólnego i specjalistycznego zastosowania, urządzenia techniczne, narzędzia, przyrządy i inne ruchomości.
- Środków transportu, jednak z istotnym wyłączeniem samochodów osobowych.
Metody tej nie można stosować do wartości niematerialnych i prawnych ani do innych środków trwałych niż te wyraźnie wskazane w przepisach.
Jak obliczać odpisy amortyzacyjne metodą degresywną?
Najczęściej stosowany w praktyce (ze względu na regulacje podatkowe) wariant metody degresywnej to metoda degresywno-liniowa. Kalkulacja odpisów przebiega następująco:
- Ustalenie wartości początkowej: Jest to cena nabycia lub koszt wytworzenia środka trwałego.
- Określenie stawki liniowej: Znajdź podstawową stawkę amortyzacji dla danego środka trwałego w Wykazie stawek amortyzacyjnych.
- Zastosowanie współczynnika podwyższającego: Stawkę liniową mnoży się przez współczynnik podwyższający, którego maksymalna wartość wynosi 2,0. Wybór konkretnego współczynnika (nie wyższego niż 2,0) należy do podatnika. Uzyskana w ten sposób stawka (np. jeśli stawka liniowa to 10%, a współczynnik 2,0, to stawka degresywna wynosi 20%) będzie stosowana w kolejnych krokach.
- Obliczenie odpisu w pierwszym roku: W pierwszym roku podatkowym stosuje się podwyższoną stawkę (obliczoną w kroku 3) do wartości początkowej środka trwałego.
- Obliczenie odpisów w kolejnych latach: Począwszy od drugiego roku, odpis amortyzacyjny oblicza się, stosując tę samą podwyższoną stawkę (z kroku 3) do wartości netto środka trwałego na początek danego roku (czyli wartości początkowej pomniejszonej o sumę dotychczasowych odpisów amortyzacyjnych). Wartość netto będzie więc co roku malała.
- Moment przejścia na metodę liniową: Kluczowym elementem tej metody jest coroczne porównanie kwoty odpisu obliczonego metodą degresywną (krok 5) z kwotą odpisu, jaka wynikałaby z zastosowania metody liniowej (czyli podstawowej stawki z Wykazu zastosowanej do wartości początkowej). W roku, w którym kwota odpisu degresywnego zrówna się lub stanie się niższa od kwoty odpisu liniowego, należy zaprzestać stosowania metody degresywnej.
- Kontynuacja amortyzacji metodą liniową: Od roku, w którym nastąpiło przejście, dalsze odpisy amortyzacyjne dokonuje się już metodą liniową, naliczając odpisy w stałej wysokości (równej odpisowi liniowemu obliczonemu od wartości początkowej) aż do pełnego zamortyzowania środka trwałego.
Warto zaznaczyć, że dla celów bilansowych (księgowych) mogą istnieć inne warianty metody degresywnej, jak metoda malejącego salda czy metoda sumy cyfr rocznych (SOYD), które pozwalają na inne rozłożenie odpisów w czasie, jednak metoda degresywno-liniowa jest najczęściej spotykana ze względu na jej uregulowanie w przepisach podatkowych.
Kiedy warto wybrać amortyzację degresywną?
Decyzja o wyborze metody amortyzacji powinna być przemyślana. Metoda degresywna może być korzystna w sytuacjach, gdy:
- Szybka utrata wartości: Środek trwały (np. maszyna technologiczna, specjalistyczny sprzęt) intensywnie traci na wartości lub wydajności w pierwszych latach użytkowania.
- Rosnące koszty eksploatacji: Przewiduje się, że koszty remontów i utrzymania danego środka trwałego będą znacząco rosły w późniejszych latach jego życia. Wyższe odpisy amortyzacyjne na początku mogą pomóc zrównoważyć te przyszłe wyższe koszty.
- Optymalizacja podatkowa: Firma chce w początkowych latach inwestycji wykazać wyższe koszty uzyskania przychodu, co może obniżyć podstawę opodatkowania. Jest to szczególnie istotne, gdy w tych latach spodziewane są również wysokie przychody lub gdy firma chce przyspieszyć „zwrot” podatkowy z inwestycji.
Zasady stosowania i formalności
Wybór metody amortyzacji (w tym degresywnej) oraz ustalenie współczynnika podwyższającego następuje w momencie przyjęcia środka trwałego do użytkowania. Raz wybranej metody i współczynnika należy trzymać się konsekwentnie przez cały okres amortyzacji danego składnika majątku (aż do ewentualnego przejścia na metodę liniową). Odpisy amortyzacyjne można dokonywać w równych ratach co miesiąc, co kwartał lub jednorazowo na koniec roku podatkowego, przy czym wybraną częstotliwość należy stosować konsekwentnie w danym roku podatkowym.
Podsumowanie
Amortyzacja degresywna to narzędzie pozwalające na przyspieszone rozliczenie kosztów nabycia wybranych środków trwałych, głównie maszyn, urządzeń i środków transportu (z wyłączeniem aut osobowych). Poprzez wyższe odpisy w początkowych latach lepiej odzwierciedla ona ekonomiczne zużycie niektórych aktywów i może stanowić element strategii podatkowej firmy. Kluczowe jest jednak prawidłowe jej zastosowanie, w tym wybór odpowiedniego współczynnika oraz monitorowanie momentu, w którym należy przejść na metodę liniową.
